Προτάσεις της Φιλοσοφικής Σχολής για το ΠΠΔΕ

Η Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ στη συνεδρίασή της 311/19-12-2022 με θέμα το Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (ΠΠΔΕ) αποφάσισε τα εξής:

Εκφράζει τη διαφωνία της με τον τρόπο και τη διαδικασία διαχείρισης της Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας από  το Ν.4957/2022, χωρίς την ύπαρξη του απαραίτητου διαλόγου και τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας των Πανεπιστημιακών Τμημάτων που εμπλέκονται. Καλεί καταρχήν το Υπουργείο Παιδείας να μην προχωρήσει στην εφαρμογή του  άρθρου 99 του Ν. 4957/2022, εάν προηγουμένως δεν δοθεί εύλογος χρόνος για διαβούλευση με τα εμπλεκόμενα και ενδιαφερόμενα Τμήματα και τις Σχολές. Υιοθέτησε ομόφωνα το κείμενο θέσεων και προτάσεων που ακολουθεί.

Η παροχή ενός πλαισίου αξόνων οργάνωσης του Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (ΠΠΔΕ) αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας, προκειμένου να διασφαλίσει ως μελλοντικός εργοδότης αλλά και ως υπεύθυνος φορέας για την ποιότητα της εκπαίδευσης ότι όσοι και όσες μελλοντικά θα εργαστούν στην εκπαίδευση θα έχουν και τις απαραίτητες προϋποθέσεις.

Α. Σημεία προβληματισμού για την εφαρμογή του άρθρου 99

1. Η απαιτούμενη διάρκεια για τη λήψη του Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (ΠΠΔΕ) αυξάνεται από έξι μήνες (30 ECTS) σε έναν χρόνο (60 ECTS) χωρίς ωστόσο να παρέχεται ένα σαφές πλαίσιο με τους άξονες περιεχομένου των μαθημάτων και των προϋποθέσεων λήψης του πιστοποιητικού. Το γεγονός αυτό δεν διασφαλίζει την επάρκεια των απαιτούμενων προσόντων απλώς με την προσθήκη επιπλέον χρόνου για την απόκτηση του πιστοποιητικού, ούτε και επιλύει τυχόν μειονεκτήματα του προηγούμενου τρόπου πιστοποίησης της παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας.
2. Με την εφαρμογή του άρθρου 99, οι απόφοιτοι ορισμένων Τμημάτων (π.χ. του Τμήματος Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής Α.Π.Θ.) χάνουν τα επαγγελματικά δικαιώματα που τους πρόσφερε η απόκτηση του πτυχίου τους, ώστε να μπορούν να εργαστούν στην εκπαίδευση. Επίσης, το δικαίωμα εργασίας στην εκπαίδευση αφαιρείται και από τα πτυχία Τμημάτων που το γνωστικό τους αντικείμενο ή το περιεχόμενο σπουδών τους συνδέεται άμεσα με την παροχή παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας (όπως το Τμήμα Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ., το Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης, το Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Ε.Κ.Π.Α. και ενδεχομένως και άλλα Τμήματα). Επιπλέον, η οριζόντια οργάνωση του ΠΠΔΕ σε ένα πρόγραμμα ανά Πανεπιστήμιο παραβλέπει ότι ορισμένα Τμήματα έχουν ήδη ενσωματώσει στο πρόγραμμα σπουδών τους μαθήματα απόκτησης παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας, συμπεριλαμβανομένης και της πρακτικής άσκησης. Η δυνατότητα αναγνώρισης μαθημάτων που υπάρχουν στο πρόγραμμα σπουδών των Τμημάτων ως μαθημάτων για την απόκτηση του ΠΠΔΕ, που προβλέπεται στο άρθρο 99, δεν προσδιορίζει ούτε τον αριθμό των μαθημάτων που μπορεί να αναγνωριστούν, ούτε το περιεχόμενό τους, ούτε τις προϋποθέσεις αναγνώρισής τους, δημιουργώντας ένα ασαφές πλαίσιο με περιθώρια αυθαιρεσίας.
3. Σύμφωνα με το άρθρο 99, το πλαίσιο μαθημάτων του ΠΠΔΕ το ορίζει η Επιτροπή που συστήνεται σε κάθε Πανεπιστήμιο, ενώ, στη συνέχεια, το πρόγραμμα αυτό εγκρίνεται από τη Σύγκλητο και αξιολογείται από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) και το ΙΕΠ πριν την έναρξή του. Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης δεν έχει καν συσταθεί αυτή η επιτροπή και δεδομένου ότι οι διαδικασίες οργάνωσης και αξιολόγησης ενός τέτοιου προγράμματος είναι χρονοβόρες, δεν μπορεί κανείς να εγγυηθεί τη δυνατότητα παροχής προγράμματος ΠΠΔΕ από την έναρξη του επόμενου ακαδημαϊκού έτους. Επίσης, η ΕΘΑΑΕ δεν έχει ακόμα εκδώσει το ειδικό πρότυπο αξιολόγησης και πιστοποίησης, που περιλαμβάνει τα κριτήρια αξιολόγησης, γεγονός που θα πρέπει να προηγηθεί όποιας διαδικασίας διαμόρφωσης του ΠΠΔΕ εντός των ιδρυμάτων.
4. Η δυνατότητα συμμετοχής φοιτητών και φοιτητριών σε ΠΠΔΕ μετά τη λήψη 180 ECTS από το πρόγραμμα σπουδών του Τμήματός τους δεν δίνει τη δυνατότητα ενσωμάτωσης του επιπλέον φόρτου εργασίας σταδιακά κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών, επιβαρύνοντας οικονομικά και προκαλώντας δυστοκίες, ειδικά στην παρούσα κοινωνικο-οικονομική συγκυρία.
5. Η λειτουργία ενός μόνου προγράμματος ανά Πανεπιστήμιο και συγκεκριμένα στο Α.Π.Θ., όπου υπάρχουν κάθε χρόνο χιλιάδες φοιτητές και φοιτήτριες που επιλέγουν την απόκτηση του ΠΠΔΕ, θα δημιουργήσει μεγάλες αναμονές και δεν θα μπορέσει να εξυπηρετήσει τον μεγάλο αριθμό αιτημάτων. Επίσης, η αναφορά σε κριτήρια επιλογής που θα αποφασίζει η Σύγκλητος όπως, ενδεικτικά αναφέρονται στο άρθρο 99, «η επίδοση του υποψήφιου στα μαθήματα που έχει ολοκληρώσει ή ο συνολικός βαθμός πτυχίου, το ενδιαφέρον του υποψηφίου για το επάγγελμα του εκπαιδευτικού́, όπως τεκμαίρεται από́ το σύνολο των προσόντων και δραστηριοτήτων που υποβάλλει με την αίτησή του ή την επίδοσή του σε δομημένη συνέντευξη» δημιουργεί ένα πλαίσιο προ-επιλογής των συμμετεχόντων/ συμμετεχουσών, χωρίς τα κριτήρια αυτά να έχουν σχέση με τις προϋποθέσεις συμμετοχής στο ΠΠΔΕ. Το πρόγραμμα θα πρέπει να είναι ανοικτό σε όλες και όλους που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν το ΠΠΔΕ.
6. Η δωρεάν παροχή του ΠΠΔΕ δεν εξασφαλίζεται με την αναφερόμενη στο άρθρο 99 δυνατότητα χρηματοδότησής του από πόρους. Προσωρινά ίσως αυτή μπορεί να διασφαλιστεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ή από προγράμματα ΕΣΠΑ, αλλά δεν εξασφαλίζεται ρητά η δωρεάν λειτουργία του προγράμματος για την απόκτηση του ΠΠΔΕ μακροπρόθεσμα.

Β. Προτάσεις

Με βάση τους παραπάνω προβληματισμούς προτείνουμε:

1. Σαφή προσδιορισμό των βασικών θεματικών αξόνων περιεχομένου του ΠΠΔΕ κεντρικά και όχι από κάθε επιτροπή με προτεινόμενους άξονες:

Α. Θέματα εκπαίδευσης και αγωγής (3 μαθήματα-18 ΕCTS με ενδεικτικό περιεχόμενο: παιδαγωγική επιστήμη και εκπαιδευτική έρευνα, φιλοσοφικές, ιστορικές και κοινωνιολογικές διαστάσεις της εκπαίδευσης, οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης, συμπεριληπτική εκπαίδευση)

Β. Θέματα διδασκαλίας και μάθησης (3 μαθήματα-18 ΕCTS με ενδεικτικό περιεχόμενο: αναπτυξιακή και εκπαιδευτική ψυχολογία, θεωρίες μάθησης, αναλυτικά προγράμματα και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση) και

Γ. Διδακτική των γνωστικών αντικειμένων και πρακτική άσκηση (3 μαθήματα-24 ΕCTS με ενδεικτικό περιεχόμενο: τη διδακτική του αντικειμένου ή των αντικειμένων που αντιστοιχούν με τη διδασκαλία μαθημάτων στο σχολείο –π.χ. Ανθρωπιστικές Επιστήμες, Φυσικές Επιστήμες, Κοινωνικές Επιστήμες κ.λπ. και αντίστοιχη πρακτική άσκηση, υποστηριζόμενη από εποπτεία πριν, κατά και μετά την ανάληψη εκπαιδευτικού έργο στα σχολεία).

Ειδικότερα σε σχέση με τη δυνατότητα πρακτικής άσκησης των υποψήφιων εκπαιδευτικών, είναι σημαντικό να προβλεφθούν οι όροι συνέργειας και συνεργασίας με τη Β/θμια εκπαίδευση.

2. Να υπάρξει παράταση ενός ακόμα χρόνου για την προετοιμασία του ΠΠΔΕ. Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που εισήλθαν μέχρι και τη φετινή χρονιά να αποκτήσουν ΠΠΔΕ, όπως γινόταν μέχρι τώρα, μιας και το ΠΠΔΕ δεν έχει ακόμα ετοιμαστεί και ούτε προσφέρεται ως δυνατότητα ακόμα.
3. Να εξαιρεθούν από την ανάγκη του επιπλέον χρόνου για την απόκτηση ΠΠΔΕ οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που το γνωστικό αντικείμενο του Τμήματος στο οποίο φοιτούν ή το πρόγραμμα σπουδών που παρακολουθούν εμπερικλείει μαθήματα και πρακτική άσκηση που αντιστοιχούν με τα μαθήματα και την πρακτική άσκηση που θα προβλεφθεί στο ΠΠΔΕ.
4. Να εξασφαλιστεί η διεπιστημονικότητα της Επιτροπής σε κάθε Ίδρυμα για την ανταπόκρισή της στην παιδαγωγική γνώση περιεχομένου και στην διδακτική του κάθε γνωστικού αντικειμένου.
5. Να διασφαλιστεί ότι αρμόδιοι φορείς για την παροχή τέτοιων προγραμμάτων είναι μόνο τα πιστοποιημένα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα (Πανεπιστήμια) και όχι ιδιωτικοί φορείς ή ιδιωτικές σχολές.
6. Να δοθεί η δυνατότητα συμμετοχής στο ΠΠΔΕ μετά το 2^ο έτος σπουδών, ώστε ο επιπλέον φόρτος εργασίας για την παρακολούθηση των μαθημάτων και λοιπών υποχρεώσεων του ΠΠΔΕ να μπορεί να διανεμηθεί σε τέσσερα εξάμηνα.
7. Εφόσον θα αξιοποιηθούν πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ΕΣΠΑ κ.λπ. για τη λειτουργία του ΠΠΔΕ, χρειάζεται να προϋπολογιστούν και να εξασφαλιστούν ικανοί πόροι για την επάρκεια διδασκόντων, εποπτικού προσωπικού και μεντόρων για την πρακτική άσκηση, χώρων καθώς και εξοπλισμού για την παροχή παράλληλων προγραμμάτων που να καλύπτουν τις ανάγκες των ενδιαφερομένων. Εφόσον θα προσφέρονται πολλά παράλληλα προγράμματα ΠΠΔΕ θα αποφευχθεί η καθυστέρηση στην ένταξη των ενδιαφερομένων σε ένα ΠΠΔΕ και θα είναι αχρείαστα οποιαδήποτε αυθαίρετα κριτήρια προ-επιλογής τους.
8. Η ύπαρξη μόνιμου προσωπικού και πόρων από τον κρατικό προϋπολογισμό, παρά μιας ευκαιριακής στελέχωσης του ΠΠΔΕ με πόρους ΕΣΠΑ κ.λπ., θα εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα παροχής ενός ΠΠΔΕ.
9. Να υπάρξει ρητή δέσμευση για τη δωρεάν συμμετοχή στο ΠΠΔΕ όχι μόνο των φοιτητών και φοιτητριών αλλά και των αποφοίτων των Τμημάτων.